Yargı Reform Adımlarıyla Güçleniyor

Mahkeme’ye göre, 1974 yılında yapılan değişikle kaldırılmış olan ağır oda hapsi alan astsubay ve erler, gündüz ve gece bir odada kilit altında tutulmaktadırlar; dolayısıyla normal görevlerini yerine getirememektedirler. Bu nedenle ağır oda hapsi özgürlükten yoksun bırakma niteliğindedir. Mahkeme’ye göre birinci başvurucuya uygulanan geçici hapislik, iki gün gibi kısa sürme özelliğine rağmen, ağır oda hapsi ile aynı şartları içerdiğinden, özgürlükten yoksun bırakma sayılmıştır. Disiplin Mahkemesince oda ve göz hapsi cezaları verilebilmektedir (md 46)[551]. Maddesinde üç günden iki aya kadar olarak belirlenmiştir.

Yukarıda sayılanlar dışında Jandarma Genel Komutanlığı ya da Kuvvet Komutanlıklarına mensup olup ta Jandarma bünyesine atanmış askeri personel ayrıca “emniyet ve asayiş hizmeti muhtelif ücret ödemesi”nden yararlanır. Bu ödeme aylıklara ilişkin hükümlere tabi olup bütçenin” 170 Ödenekler” harcama kaleminden karşılanır. Diğer ödeme hal ve şartları ile miktarı her yıl Bütçe Kanununda belirtilir. Jandarma Genel Komutanlığınca doğrudan sağlanan ikmal Maddelerinin görev özelliğinin gerektirdiği zorunlu durumlar dışında, kuvvet komutanlıkları standartlarına uygun olmasına özen gösterilir. İhtiyaçların bu şekilde temini halinde bütçeler arasında gerekli ödenek aktarması cari yıl bütçe kanunlarının konuya ilişkin hükümlerine göre yapılır. Fakülte veya yüksek okuldan yetiştirilenler ile fakülte veya yüksek okulları bitirenlerden muvazzaf subay olanlar; öncelikle nakledildikleri sınıfları ile ilgili bir göreve atanırlar. Bunlar nasbedildikleri rütbede ilk açılacak sınıflarıyla ilgili subay sınıf okulları temel eğitimine, sınıflarıyla ilgili subay sınıf okulları olmayanlar ise özel askeri ağitime tabi tutulurlar. Başarı gösteremeyenler görevlerine dönerek sonraki dönem eğitimine katılırlar. Bunlardan ikinci dönem eğitim de de başarı gösteremeyenler görevlerine iade edilirler ve yeniden eğitime tabi tutulmazlar.

TSK’da çalışan Devlet memurları ve işçiler bu suçların faili olamazlar[118]. Hizmetle ilgili olmayan bir husus hakkında astın doğru söyleme­miş olması, bu suçu oluşturmaz. Sorunun doğrudan doğruya amirden gelmesi şarttır[114]. Hizmete ilişkin olsa bile herhangi bir üstün sorusuna karşı bilerek doğru söylememek bu suçu oluşturmaz[115]. Amir ve üste saygısızlık fiili “toplu asker karşısında”[95] veya “silahlı iken”[96] işlenirse AsCK’nun 82/1.

Maddesindeki Yüksek Askeri Şura kararlarına yargı yolunu kapatan hükmü; “Ancak Yüksek Askeri Şuranın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma hariç her türlü ilişik kesme kararlarına karşı yargı yolu açıktır.” şeklinde değiştirilmiştir. Bu değişiklik halk oylaması sonucu kabul edilip yürürlüğe girdiğinden, YAŞ’nın disiplinsizlik nedeniyle ayırma kararlarına yargı yolu açılmıştır. Fıkrasında Yüksek Askeri Şura kararlarının yargı denetimi dışında kaldığının belirtildiği, aynı hükmün 1602 Sayılı Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Kanunu’nun 21. Bu bağlamda iç hukuk açısından YAŞ kararlarının yargı denetimi dışında tutulduğu açıkça anlaşılmaktadır. AYİM’nin ilk özelliği taşıyan bu kararından sonra, YAŞ kararlarını “yokluk teorisi” ile sınırlı olarak denetlemiş ve disiplinsizlik ve ahlaki durumları sebebiyle ayırma işlemi uygulanan personel hakkındaki YAŞ kararlarının yok hükmünde olduğuna karar vermiş ve bu astsubayların sağlık nedeniyle emekli edilmelerini sağlamıştır[708]. AYİM istikrarlı bir şekilde YAŞ kararlarının yargı denetimine kapalı olduğunu ancak yok hükmünde olup olmadıkları açışından denetime tabi tutulabileceğini kararlarında belirtmektedir[709]. AYİM’in  kararları  (dairelerin  ve  daireler  kurulunun)  kesparibahis  ve  kesin  hükmün  bütün  sonuçlarını  doğurur. Bu  kararlar  aleyhine  ancak  kararın  düzeltilmesi (m.66)  ve  yargılamanın  iadesi (m.64-65)  yollarına  başvurulabilir(m.63/1). Yargılamanın iadesi ve kararın düzeltilmesi istekleri, esas kararı vermiş olan Dairede veya Daireler Kurulunda karara bağlanır(m.67/1).

• Birlik komutanları ve kurum amirleri; birlik ve kurumlarını; personel, istihbarat, harekat – eğitim, lojistik konuları ile barış ve sefer görevlerini kanun ve nizamlara uygun olarak yürütüp, yürütmediklerini saptamak için denetler.
• Ak­sine hareketi tespit edilen memurların, kınama cezası ile cezalandırılmaları öngörülmüştür.

Bir ay içinde emekliliğini istemediği veya istifa etmediği takdirde görevinden çekilmiş sayılarak hakkında T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre gerekli işlem yapılmak üzere durumu Milli Savunma Bakanlığına bildirilir. Eğer bu ceza AYİM’de görevli subay üyeler hakkında verilmişse, işlemin kesinleşmesinden itibaren üyelik durumu kalkar, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ile ilişiği kesilir, durumu Genelkurmay Başkanlığı, Milli Savunma Bakanlığı ve ilgilinin bağlı bulunduğu kuvvet komutanlığına derhal bildirilir. Görevdeyken verilen bir disiplin cezası, herhangi sebeple görevden ayrılan kişi hakkında uygulanabilecek midir? Bu gibi durumlarda verilen cezanın niteliğine göre uygulama imkânı varsa uygulanması, uygulanma imkânı yoksa disiplin cezası kararının ilgilinin sicil dosyasına konulması gerekir[260]. Danıştay bu konuda verdiği bir kararında ; “… verilen disiplin cezasının uygulanmasına gelince; cezanın niteliğine göre uygulanma imkanı varsa uygulanır, fiilen olanağı yoksa karar o kişinin sicil dosyasında muhafaza edilir. Maddelerinden  istifade ederek yeniden memuriyete giren kişi hakkında böyle bir durum var ise uygulama da o zaman mümkün olabilecektir…[261]” şeklinde karar vermiştir. Maddede; “Disiplin kabahatlerinden dolayı verilen hapis cezaları bir sene müruruzamana tabidir. Bu müddet cezanın tebliğinin ertesi gününde başlar.” hükmü bulunmaktadır.

E) Mesai saatinde bilgisayar, cep telefonu gibi görevini aksatacak şeylerle meşgul olmak, iş başında, mesai saatlerinde ve görev başında uyumak, iş saatlerinde gereksiz yere arkadaşlarını meşgul etmek. A-Uyarma cezası aşağıdaki fiillerin varlığı halinde uygulanır. Kurul Başkanının ve üyelerin katılamadığı durumlarda yedek üye toplantıya katılır. Kararlar oy çokluğu ile alınır, çekimser oy kullanılamaz. Çoğunluk kararına katılmayan üyeler katılmama gerekçesini yazılı olarak Disiplin Kuruluna iletir. Oyların eşitliği durumunda Başkanın oyu yönünde karar alınır. Mahkeme ilamlarının icaplarına göre eylem ve işlem tesis etmeyen idare aleyhine Askeri Yüksek İdare Mahkemesinde tam yargı davası açılabilir. [620] Madde 129 – Memurlar ve diğer kamu görevlileri Anayasa ve kanunlara sadık kalarak faaliyette bulunmakla yükümlüdürler…. Madununu kasten itip kakan, döven, veya sair suretlerle cismen eza verecek veya sıhhatini bozacak hallerde bulunan veyahut tazip maksadiyle madunun hizmetini lüzumsuz yere güçleştiren veya onun diğer askerler tarafından tazip edilmesine veya suimuamelede bulunulmasına müsamaha eden amir veya mafevk iki seneye kadar hapsolunur. [513] Aksoy/Türkiye 18 Aralık 1996 tarihli kararda bu şekilde Filistin askısı uygulanmasının işkence niteliğinde olduğu kabul edildi. [303] Yönetmelikte kurullarda görev yapacaklar makam olarak sayıldığından, bu birimlerde görev yapan personelin o görevde kaldığı sürece kurullardaki üyeliği devam edecektir.

Aşağıda 477 SK’da düzenlenen disiplin suçları kısaca irdelenecektir. Birlik komutanları ve kurum amirleri; birlik ve kurumlarını; personel, istihbarat, harekat – eğitim, lojistik konuları ile barış ve sefer görevlerini kanun ve nizamlara uygun olarak yürütüp, yürütmediklerini saptamak için denetler. Jandarma Genel Komutanlığı teşkilatınca yapılan devlet harcamaları 2803 sayılı Kanunun 6 ncı Maddesi çerçevesinde Jandarma Genel Komutanı tarafından görevlendirilecek özel müfettişler eliyle de denetlenebilir. Jandarma Genel Komutanlığı elinde bulunan Devlet Mallarının denetlenmesi, 2803 sayılı Kanunun 5 nci Maddesine istinaden Teşkilat bünyesinde oluşturulan “Ordu Malları Teftiş Kurulları Başkanlığı” tarafından yapılır. Bu kuruluşun teşkilatı ve çalışma yöntemleri İçişleri Bakanlığınca hazırlanan yönetmelikte belirlenir. Genelkurmay Başkanlığınca gerek duyulan durumlar ile seferberlik ve savaş halinde Kuvvet Komutanlıkları emrine giren Jandarma Birliklerinin, emre girişten itibaren görevin devamı süresince her türlü ihtiyaçları emrine girdiği birlikçe karşılanır. İta Amirliği yetkisinin devri, her mali yıl başından önce birinci derecede İta Amirliği için Genel Komutanlık Karargahından, ikinci derecede İta Amirliği içinse diğer Birlik ve Kurumlardan belirli makam sahiplerine yetki verilmesi konusunda Jandarma Genel Komutanının önerisi ve İçişleri Bakanı’nın onayı ile gerçekleştirilir. Bu tür işten el çektirme ya da görevden uzaklaştırmalar açığa alınma olmayıp, onun hukuki ve mali sonuçlarını doğurmaz. Yukarıdaki (b) ve (c) bentlerinin uygulanmasında Genelkurmay Başkanının teklifi üzerine, İçişleri Bakanı inha işlemini yapmadığı takdirde, Genelkurmay Başkanı talebini yazı ile Başbakana gönderir.

Anayasamız, uyarma ve kınama disiplin cezalarını yargı denetimi dışında bırakmamış,  bırakılmasına izin vermiştir[732]. Maddenin gerekçesinden hareket ederek düzenlemenin lafzını bir kenara atmış, özgürlükleri genişletici yorum yerine kabul edilemeyecek biçimde hak arama özgürlüğünü daraltıcı yorum yapmıştır. Yukarıda açıklandığı üzere Askeri Yüksek İdare Mahkemesinin de oyçokluğuyla benimsediği görüş olan oda hapsi disiplin cezası ile ilgili normlar çatışmasının Anayasa – Sözleşme çatışması olduğu kabul edildiğinde, 5170 sayılı Kanunla Anayasanın 90. Maddesinde yapılan değişiklikten sonra dahi disiplin amirlerince idari kararla oda hapsi disiplin cezası verilmesinde hukuka aykırılık bulunmamaktadır. Anayasa Mahkemesi gerekçesinde; Anayasa koyucunun, Anayasa’nın 38. Maddesinde yer alan düzenleme nedeniyle Anayasaya aykırılık bulunmadığını belirtmiştir. Anayasa Mahkemesi bu kararında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 5. Anayasa’nın 72.maddesindeki düzenleme, diğer maddelere göre özel hüküm  mahiyetine sahiptir.